HOAX: Plastic rijst is nieuwe gevaarlijke trend

Sinds oktober 2015 circuleren er waarschuwingen voor rijst die gemaakt zou zijn van plastic, en die aldus schadelijk zou zijn voor de gezondheid. De meeste berichten hieromtrent plaatsen dit verhaal in landen zoals China, Indonesië en de Filipijnen, maar sommige Nederlandstalige berichten laten uitschijnen dat deze neprijst ook in Nederland zou voorkomen. Het gaat hier echter om een hoax.

Het circulerende Nederlandstalige bericht luidt als volgt:

Heb je onlangs rijst gegeten? Misschien is het dan verstandig om je huisarts even te bellen

Het lijken onschuldige, vrolijke korreltjes maar schijn kan lelijk bedriegen.

Miljoenen Nederlanders eten wekelijks rijst. De in warme gebieden verbouwde voedzame korrels zijn inmidels een belangrijk onderdeel van de nationale avondeetcultuur, en het is niet moeilijk in te zien waarom. Rijst is snel te koken, makkelijk én gezond. Perfect dus!

Of? Misschien toch niet. Wereldwijd is er zoveel vraag naar rijst, dat producenten de vraag niet aankunnen. Om toch alle rijsteters te voorzien van hun favoriete eten komt in Azië een gevaarlijke trend op: plastic rijst.

Ja, dat las je goed. Rijst gemaakt van plastic, en het is bepaald niet gezond. Mensen die het gegeten hebben, hebben vaak last van maag- en darmklachten en maken ook melding van flinke buikpijn. Dat komt door de giftige hars die de kunststofkorrels bevatten.

Plastic rijst is lastig te herkennen, omdat het wordt gemengd door de ‘normale rijst’, en ook op die manier in de verpakking zit. Met het blote oog zijn de echte en namaak-korrels vrijwel niet van elkaar te onderscheiden, maar er is één truc: als je plastic rijst kookt wordt het niet zacht maar blijft het hard en komt er een plastic velletje om de korrels. Als je daar vuur op zet, brandt het. Net als echt plastic.

Eet het dus niet! Het gevaar is reeël, want het wordt al geëxporteerd naar andere delen van de wereld. Je bent dus gewaarschuwd. Controleer je rijst dus even voordat je het eet. En mocht je het niet vertrouwen, schakel dan de hulp in van je huisarts. Niemand wil namelijk ziek op bed leggen, en al helemaal niet door een stelletje brutale oplichters die je plastic rijst hebben laten eten.

De Nederlandstalige versie van dit verhaal wordt sinds 31 oktober 2015 verspreid door De Dagelijkse Standaard. Dit is echter geen echte krant, maar een clickbait-website die om de haverklap hoaxberichten publiceert zoals die van XTC-pillen als Halloweensnoep en van de Zwarte Stipcampagne. Meestal is het de bedoeling van clickbait-websites om zoveel mogelijk bezoekers te lokken met hyperbolische titels en artikels zonder al te veel inhoud, om dan geld te verdienen d.m.v. het tonen van advertenties. In dit geval lijkt De Dagelijkse Standaard hun clickbait-artikels echter te gebruiken om bezoekers te lokken naar hun website en/of Facebook-pagina, om vervolgens zo extreemrechtse politieke propaganda te kunnen verspreiden. Verder publiceert DDS ook pseudowetenschappelijke informatie, zoals o.a. de ontkenning van de opwarming van de aarde. Kortom, publicaties van websites zoals De Dagelijkse Standaard kunnen geenszins ernstig genomen worden.

PLASTIC RIJST

Het verhaal van de "plastic rijst" dateert reeds van 2011, toen de Koreaanse krant Weekly Hong Kong het verhaal publiceerde dat neprijst op grote schaal werd verkocht in China. Deze rijst zou gemaakt zijn van een combinatie van aardappelen, zoete aardappelen en plastic, en de distributie ervan zou vooral plaatsvinden in Taiyuan, in de Chinese provincie Shaanxi. Indien deze rijst wordt gekookt, zouden de korrels steenhard worden, en de consumptie ervan zou erg schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Deze neprijst zou worden geproduceerd omdat de winstmarge veel hoger zou liggen dan bij echte rijst. Al gauw zorgde dit nieuws ook voor bezorgdheid in Vietnam.

INDONESIË

In 2015 staken de wilde verhalen over de plastic rijst opnieuw de kop op. Aanleiding was o.a. de bewering van Dewi, een verkoopster van rijstpap in Indonesië, die foto's van de vermeende neprijst op sociale media had gezet, nadat ze er niet in was geslaagd om 6 liter rijst tot rijstpap te verwerken. Dit heeft geleid tot verschillende onderzoeken naar deze vermeende neprijst. Een eerste test van het onderzoeksbedrijf Sucofindo wees uit dat de rijst polyvinylchloride (pvc) zou bevatten. Na een bijkomend onderzoek van de BPOM (het Indonesische voeding- en drugsagentschap), het ministerie van handel en het ministerie van landbouw, bleek er echter geen spoor van deze PVC-substanties te vinden te zijn. Het is onduidelijk waarom er wel plastic zou zijn aangetroffen in het eerste onderzoek. Het is dus ook niet duidelijk of die substantie reeds aanwezig was bij de aankoop van de rijst, of dat dit restanten zijn van foutief opgewarmde rijst (bv. in een plastic pot die daar niet voor bestemd was).

De politie van Jakarta, de hoofdstad van Indonesië, liet vervolgens weten dat de beschuldigingen onwaar zijn gebleken: testen op de vermeende neprijst hebben geen sporen van plastic aangetroffen. De politie had bovendien meerdere oproepen gekregen van mensen die ziek waren geworden na het eten van rijst, en die dus geloofden dat ze plastic rijst hadden gegeten. Telkens werd ook die rijst onderzocht, en kon er geen spoor van plastic in worden aangetroffen. Ziek worden "na" het eten van rijst is immers niet hetzelfde als het ziek worden "door" het eten van rijst. Mensen kunnen ziek worden door tal van oorzaken, en wanneer die oorzaak niet meteen met zekerheid duidelijk is, wordt vaak een recente gebeurtenis hier de schuld van gegeven. Wanneer je geregeld rijst eet, bestaat de kans dat je toevallig eens ziek zal zijn nadat je rijst hebt gegeten, maar dat betekent niet dat de rijst zelf hier de oorzaak van is.

VIETNAM

Er werd eveneens onderzoek gedaan naar de vermeende neprijst in Vietnam, meer bepaald in Ho Chi Minh City. Ook hier was de aanleiding een vrouw die beweerde dat haar rijst niet goed kon worden gekookt. Wanneer ze de rijst in een frituurpan probeerde te koken, begon deze te smelten en aan te branden. Uit de onderzoeksresultaten bleek echter dat er geen plastic kon worden aangetroffen in de rijst, zowel in de gekookte als niet-gekookte rijst. Mogelijk was het aanbranden van de rijstkorrels het gevolg van een overmatig gebruik van bepaalde chemicaliën om de groei te versnellen, of van bepaalde bewaarmiddelen. De verkoper had echter reeds 700 kg van deze rijst verkocht, en de vrouw bleek de enige te zijn met een klacht.

FILIPIJNEN

Zelfs in de Filipijnen werd onderzoek gedaan naar de vermeende plastic rijst. Een aantal mensen waren ziek geworden na het eten van rijst dat een textuur had vergelijkbaar met dat van schuimplastic. Onderzoek wees echter uit dat het ging om een plaatselijk geval in de stad Davao, waarbij de rijst besmet bleek te zijn (mogelijk omdat het eerder al gekookt was geweest en vervolgens niet in de ijskast werd bewaard). De textuur van de rijst was mogelijk ontstaan nadat de korrels waren bevroren en nadien weer ontdooid, hoewel het in dat geval nog wel steeds eetbaar is. Het is echter mogelijk dat rijst (en ander eten) plastic gaat bevatten als het in de microgolfoven wordt opgewarmd met een plastic pot die daar niet voor bestemd is.

AFWEZIGHEID VAN BEWIJS

Alle wilde verhalen ten spijt, is er geen sluitend bewijs dat er effectief plastic rijst wordt geproduceerd in China of elders. Onderzoeken naar deze aantijgingen wezen telkens opnieuw uit dat er geen plastic in de rijstkorrels kon worden aangetroffen. In sommige gevallen, wanneer de rijst al gekookt was, waren plasticresten wel in heel kleine mate aanwezig, maar dit wijst er mogelijk op dat de rijst werd opgewarmd in een plastic pot die hier niet voor bestemd was. Nergens wordt bewijs aangetroffen dat er effectief, en grootschalig, neprijst zou worden geproduceerd en verkocht.

Het argument dat neprijst wordt gemaakt omdat er een tekort zou zijn aan (echte) rijst slaat nergens op, aangezien er eerder een overschot is. Ook is de productie van neprijst, op basis van aardappelen, zoete aardappelen en plastic, niet vanzelfsprekend goedkoper dan de productie van echte rijst. Tevens bewijzen de circulerende filmpjes, waarop de productiemethode van plastic rijst te zien zou zijn, niet dat er daadwerkelijk een massaproductie is van plastic rijst, of dat het economisch voordelig zou zijn die neprijst massaal te produceren. Hoewel de Chinese voedselindustrie soms wel met voedselschandalen te maken heeft, bewijst dit niet dat ook het verhaal van de plastic rijst vanzelfsprekend waar is.

Indien er daadwerkelijk zoveel neprijst zou worden geproduceerd en verkocht, zou men mogen verwachten dat het enerzijds stormloopt aan meldingen van zieke mensen, en anderzijds dat er ook effectief voorraden van plastic rijst worden aangetroffen. Dit is echter niet het geval, waardoor het waarschijnlijk niets meer dan een urban legend is. Het verhaal zelf houdt dan ook geen steek: producenten die neprijst verkopen, zouden moeten beseffen dat ze maar al te snel zouden kunnen worden opgespoord en vervolgd. Zelfs al zouden ze dan meer winst maken met de verkoop van plastic rijst, zouden ze erg gauw al hun klanten verliezen - en dus ook hun inkomsten op lange termijn.

PLASTIC RIJST IN NEDERLAND

De Dagelijkse Standaard adviseert om de dokter te bellen als je rijst hebt gegeten. Hiermee wordt geïmpliceerd dat de plastic rijst - als die al zou bestaan - ook in Europa en meer bepaald in Nederland zou worden verkocht. Daar is echter geen enkele aanwijzing voor, er zijn geen gevallen bekend waarbij neprijst werd aangetroffen in Nederland. Er is dus op zich ook geen aanleiding om je arts te raadplegen als je rijst hebt gegeten. Indien je ziek wordt na het eten van rijst, betekent dit niet vanzelfsprekend dat de rijst hier de oorzaak van is, of dat de rijst dan vanzelfsprekend van plastic gemaakt is. De vermeende waarschuwing van DDS is dus louter onnodige bangmakerij en een hoax.

Zelfs indien we toch plastic rijst zouden gekocht hebben, zouden we - althans volgens de circulerende berichten - meteen moeten opmerken dat de rijst niet echt is: de korrels zouden niet zacht worden bij het koken. Aangezien het gebruikelijk is om rijst eerst te koken, zou dit dan ook meteen moeten opvallen, waardoor de kans dat je neprijst consumeert zonder het te beseffen wel erg klein is. Hetzelfde geldt voor andere scenario's van wat er zou gebeuren met plastic rijst als je het opwarmt, zoals smelten, aanbranden, ... Kortom, de kans dat je ooit plastic rijst hebt gegeten, of ooit in de toekomst zal eten, is praktisch onbestaande. Zulke paniekwaarschuwingen zijn dan ook geheel zinloos en het is aangeraden deze niet verder te verspreiden.

Bronnen:

- http://www.dagelijksestandaard.nl/2015/10/heb-je-onlangs-rijst-gegeten-misschien-is-het-dan-verstandig-om-je-huisarts-even-te-bellen/ [bron van de hoax]

- http://nl.hoax.wikia.com/wiki/De_Dagelijkse_Standaard

- http://nl.hoax.wikia.com/wiki/Clickbait

- http://www.hoaxorfact.com/Health/fake-plastic-rice-in-china-facts.html

- http://www.koreatimes.co.kr/www/news/biz/2011/01/182_80040.html [bron van de hoax]

- http://web.archive.org/web/20110210110944/http://www.weeklyhk.com/news.php?code=&mode=view&num=10793 [bron van de hoax]

- http://web.archive.org/web/20110123181109/http://veryvietnam.com/2011-01-22/china-makes-fake-rice-from-plastic-vietnam-reacts/ [bron van de hoax]

- http://www.pressreader.com/indonesia/the-jakarta-post/20151103/281565174632196/TextView

- http://www.indonesienu.nl/nu-actueel/plastic-rijst-indonesie

- http://www.thanhniennews.com/society/test-refutes-plastic-rice-claims-in-ho-chi-minh-city-52179.html

- http://www.msn.com/en-ph/news/national/no-such-thing-as-fake-rice-gov%E2%80%99t-agencies-conclude/ar-BBlrEyw

- http://boholchronicle.com.ph/2015/07/19/fake-rice-a-hoax/

- https://www.facebook.com/Hoaxmelding/posts/505729416254494:0