Weldra minder hoaxes op Facebook?

We hebben er heel lang op moeten wachten, maar blijkbaar is het weldra dan toch zover: Facebook gaat stappen ondernemen om de verspreiding van hoaxes in te dijken. Dat heeft Facebook zelf aangekondigd in een persnota op 20 januari 2015. De bedoeling is niet om hoaxberichten effectief te verwijderen, maar wel om gebruikers de kans te geven een post als hoax te markeren, waardoor zulke berichten minder vaak in je nieuwsoverzicht verschijnen. En hoe minder mensen het bericht zien, hoe minder mensen het bericht kunnen delen. Tenminste, nadat genoeg mensen het wél hebben gezien en hebben gemarkeerd als hoax.

Volgens Facebook hebben heel wat mensen aangegeven minder hoaxes of ander misleidende (nieuws)berichten te willen zien verschijnen in hun nieuwsoverzicht, dat in eerste instantie bedoeld is om op de hoogte te blijven van nieuws over je vrienden. Hieruit blijkt wel degelijk dat er de voorbije jaren een sterke toename is geweest van het aantal gedeelde hoaxes op Facebook, maar ook dat er een toenemend besef is dat veel van die ronddwalende berichten nep zijn. Enerzijds gaat het om satireberichten, die sowieso louter als grap bedoeld zijn, en anderzijds zijn er hoaxberichten waarvan de verspreider daadwerkelijk gelooft dat het waar is. In sommige gevallen gaan die hoaxberichten zelfs zover dat er paranoïde complottheorieën of tevens gevaarlijke kwakzalverijverhalen worden gepredikt. Zouden we hier dan weldra alsnog verlost van zijn?

Volgens Facebook zouden de meeste mensen een hoax zelf van hun tijdlijn verwijderen, als hun vrienden hen er attent op maken dat het gaat om een nepbericht. Nu wordt ook de mogelijkheid ingevoerd om de nepverhalen te melden als een "false news story", zoals opzettelijk vals en misleidend nieuws, of een hoax die werd ontkracht door een betrouwbare bron. Facebook zal het bericht dan niet verwijderen, maar wel erbij vermelden dat het gaat om valse informatie en de post aan minder mensen tonen. Ook links naar nepartikels die door de gebruiker zelf weer verwijderd worden, zullen minder worden getoond als ze door anderen worden gepost.

Het melden van een hoax zal op dezelfde manier kunnen gebeuren als het melden van spam. Het is specifiek bedoeld voor nepverhalen en andere hoaxes, alsook voor frauduleuze links en andere oplichting (denk maar aan de bogus deel & win-wedstrijden). Hoewel deze nieuwe functie reeds ingevoerd zou zijn, is dit nog niet overal en voor iedereen beschikbaar. Het is op dit moment nog niet duidelijk wanneer Facebook-gebruikers in België en Nederland toegang zullen krijgen tot deze nieuwe functionaliteit.

WAT ZIJN DE GEVOLGEN?

Facebook heeft hier een belangrijke stap in de goede richting genomen, maar alle hoaxes elimineren is helaas onmogelijk. Volgens Facebook zelf zouden gebruikers geen artikels melden waarvan het sowieso al duidelijk is dat het om satire gaat, en zouden in de meeste gevallen dus enkel opzettelijk misleidende hoaxes gereduceerd worden. De meeste Facebook-pagina's zouden dus geen hinder mogen ondervinden. Of dit daadwerkelijk het geval is zal moeten blijken wanneer iedereen toegang heeft tot deze nieuwe functie.

Of een hoax al dan niet zal worden aangemerkt als zijnde een hoax, hangt in eerste instantie dus niet af van Facebook zelf, maar wel van diens gebruikers. In die zin dragen wij, de Facebook-gebruikers, een belangrijke verantwoordelijkheid als het gaat om het melden van hoaxes. Enerzijds is het belangrijk om een bericht, waarvan het geweten is dat het een hoax is, ook daadwerkelijk aan Facebook te melden als hoax. Anderzijds is het belangrijk om geen misbruik te maken van deze functie, en geen berichten aan te melden die géén hoax zijn. In geval van twijfel kan je natuurlijk steeds navragen of iets een hoax is bij websites zoals onze eigen Hoax-Wijzer, alsook andere zoals Snopes, Hoax-Slayer, Hoaxmelding, e.d.m.

Hoewel deze methode de verspreiding van hoaxes, oplichting, complottheorieën en kwakzalverij hopelijk ernstig zal reduceren, zullen ze niet helemaal verdwijnen. Wat dat betreft is onze taak als Hoax-Wijzer nog lang niet voltooid, en zullen we nog meer dan genoeg werk hebben met het ontkrachten van nepberichten.

SATIREBERICHTEN

Reeds in augustus 2014 was Facebook bezig met het testen van een nieuwe functie, waarbij het mogelijk werd om nepnieuws te markeren als "satire". We hebben allemaal al wel gehoord van satirewebsites zoals de Nederlandse "De Speld", de Belgische "De Raaskalderij" of de Amerikaanse "The Onion". In de meeste gevallen zijn hun artikels zo opgesteld dat er weinig twijfel bestaat over het humoristische karakter ervan. Het succes van deze websites heeft echter tal van anderen op het idee gebracht zelf ook een satirewebsite uit de grond te stampen, met als gevolg dat er in recente tijden een explosieve toename heeft plaatsgevonden. De bedoeling is hier niet altijd louter om een grap uit te halen, maar wel om zoveel mogelijk bezoekers naar hun website te trekken zodat er inkomsten kunnen worden vergaard uit het tonen van advertenties.

Een tijdje geleden hebben we met de Hoax-Wijzer zelf reeds een lijstje aangelegd met alle satirewebsites die we doorgaans op het internet aantreffen. Deze lijst van satirewebsites bevat inmiddels reeds meer dan 70 websites, waarvan de meesten Engelstalig zijn maar sommigen ook Nederlands-, Frans- of Duitstalig, en er zijn er ongetwijfeld nog heel wat meer die vroeg of laat door onze radar zullen worden opgemerkt. In veel van de gevallen is het niet meer zo duidelijk dat het gaat om een satirebericht, met als gevolg dat het dan ook door veel mensen voor waar genomen wordt. Denk zo maar aan verhalen zoals "ter dood veroordeelde pedofiel wil kind eten als laatste maaltijd", 'NASA bevestigt 6 dagen van duisternis in december 2014", "dood echtpaar zit 9 jaar in kabelbaan gesloten pretpark" en "Cesar Millan overleden aan hartaanval". Zulke berichten werden dan ook massaal gedeeld op Facebook, wat ongetwijfeld heeft geleid tot een hoog aantal bezoekers op de desbetreffende satirewebsites - en dus meer inkomsten uit advertenties. In sommige gevallen wisten zulke satireberichten zelfs journalisten van echte kranten om de tuin te leiden.

Om zulke massale verwarring in te dijken, besloot Facebook in augustus 2014 een testproject op te starten, waarbij de tekst [SATIRE] voor de titel van een link naar een artikel werd geplaatst. Erg praktisch bleek het systeem echter niet te zijn. De satire-tag verscheen immers niet wanneer iemand een link deelde. Pas nadat je op de link klikte, en vervolgens terugkeerde naar Facebook, verscheen de tag bij de gerelateerde artikels onder de oorspronkelijke post. Het was dan ook slechts een testfase die wellicht niet voor alle gebruikers wereldwijd beschikbaar was.

Het probleem van nepberichten gaat veel verder dan enkel satirenieuws. Daadwerkelijke hoaxes hebben immers de bedoeling om zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat iets waar is, en worden bovendien vaak ook door de auteur zelf geloofd. We kennen ze allemaal wel inmiddels, verhalen zoals "Bill Gates schenkt $5000 voor het delen van zijn foto", de "gratis sleutelhanger met ingebouwde chip", "WhatsApp zal vanaf zaterdag betaald moeten worden", de Facebook-status met "verklaring van privacy en auteursrecht", en de zoveelste "Jackie Chan is overleden". Sommige hoaxes zijn echter ronduit gevaarlijk, zoals het advies om je pincode achterstevoren in te brengen als je gedwongen wordt geld af te halen aan de automaat; dit zal de politie immers niet verwittigen maar jezelf mogelijk wel in extra gevaar brengen als de crimineel hierdoor geïrriteerd geraakt.

Andere hoaxes beweren dan weer dat je bij een hartaanval moet proberen te hoesten, brandwonden moet behandelen met eiwit, een teek moet verwijderen met vloeibare zeep, en kanker kan genezen met graviola of zelfs gewoon met asperges. Sommigen gaan nog verder en breiden de hoax uit tot een ware complottheorie die vaak berust is op pseudowetenschap en kwakzalverij. Zo beweren paranoïde complotdenkers dat geneesmethoden van kanker met bv. asperges opzettelijk zouden worden onderdrukt door de farmaceutische industrie, of dat iedereen weldra verplicht wordt om een chip te laten implanteren. Onzin natuurlijk, maar tal van websites staan vol met zulke artikels. Je zou ze kunnen vergelijken met satirewebsites, met dat verschil dat ze daadwerkelijk zelf geloven in de kwakzalverij die ze verkondigen - en vaak ook zelf verkopen.

Facebook beweert dat de meeste mensen een bericht weer verwijderen van hun tijdlijn, als hun vrienden erop wijzen dat het een hoax is. Onze ervaring leert dat dit in een aantal gevallen wel waar is, maar in veel andere gevallen ook niet. Veelal kan je de reacties van hoax-verspreiders indelen in drie groepen: zij die het weer verwijderen, zij die het gewoon negeren, en zij die de hoax proberen te verdedigen. De eerste twee groepen lijken ons het meest vertegenwoordigd, terwijl de derde groep voornamelijk bestaat uit complotdenkers, kwakzalvers en mensen die lijden onder cognitieve dissonantie. Niettemin is in deze tijd, waarbij juiste informatie wel degelijk binnen handbereik is, onwetendheid niet langer een geldig excuus om een hoax te delen.

Het is onze hoop dat de nieuwe functionaliteit de verspreiding van zulke onzinverhalen drastisch zal terugschroeven, maar dat kan alleen maar als we allemaal bereid zijn hier zelf actief aan mee te werken. Dit kan dus door het melden van hoaxberichten als zijnde valse informatie (van zodra die functionaliteit bij ons zijn intrede doet), en/of door mensen erop te wijzen dat ze een hoax gedeeld hebben. De beste manier is natuurlijk nooit iets te delen zonder dat je eerst zeker bent dat het niet om een hoax gaat.

Bronnen:

- https://newsroom.fb.com/news/2015/01/news-feed-fyi-showing-fewer-hoaxes/

- http://mashable.com/2014/08/17/facebook-satire-tag/